MÜZİK EĞİTİMİ VE MÜZİKOLOJİ

 

     Y.Doç. Dr. Mustafa Hilmi Bulut

Cumhuriyet Ünv. Eğt.Fak.

GSEB-MEABD-Sivas

 

* Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik

Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,

İnönü Üniversitesi, Malatya

Bildiriler,s.285-289.

 

MÜZİK EĞİTİMİ

“Bireye, kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli müziksel davranışlar kazandırma” “bireyin müziksel davranışında kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli değişikliler oluşturma” ya da “bireyin müziksel davranışını kendi yaşantısı yoluşla amaçlı olarak değiştirme veya geliştirme” (Uçan, 1994) süreci olarak tanımlanmakta olan müzik eğitimi bilindiği gibi “genel”, “özengen” ve “mesleki” olmak üzere üç farklı düzeyde gerçekleştirilmektedir.

Eğitim Fakülteleri Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümlerinde Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı adı altında müzik öğretmeni yetiştirmek amacıyla sürdürülmekte olan müzik eğitim, “hazırlama” ve “biçimlendirme” süreciyle gerçekleştirilmektedir. Lisans düzeyinde yapılan “hazırlama” ve “biçimlendirme” sürecini, lisans üstü düzeyde yapılan “uzmanlaştırma” ve “geliştirme” süreçleri izlemektedir. Bu çalışma, lisans düzeyinde yapılmakta olan “hazırlama” ve “biçimlendirme” süreçlerinde yer alan derslerle sınırlıdır.

“Müzik eğitiminin amacı Sanat ürünlerini çeşitli araçlarla eğitime aktararak, gençleri bu yolla iyi ve güzele yönlendirmektir” (Gedikli, 1999) deyişiyle Gedikli, müzik eğitimi bölümlerinin sanatçı yetiştiren kurumlardan daha farklı nitelendirmeleri gerektiğini vurgulamaktadır. Bu görüş doğrultusunda müzik öğretmenliği programlarınca uygulanmakta olan dersler ile konservatuarların müzikoloji bölümleri ile güzel sanatlar fakültelerinin müzikoloji bölümleri ders programlarının karşılaştırılmalarındaki mantık daha iyi anlaşılacaktır”.

MÜZİKOLOJİ

New Grove Dictionary For Musiç And Musician” adlı müzik ansiklopedisinde, müzikoloji sözcüğü iki farklı biçimde tanımlanmaktadır. Bunlardan birisi müzikolojiyi müziği mantıksal yöntemlerle araştıran bir disiplin olarak ele alırken, diğeri  müzikolojiyi müziğin bir dalı bir bilgi alanı olarak görmektedir. (Ve Müzik, Sayı 5, s.44)

Yunanca’dan gelme bir sözcük olan “logi”nin kökü “lügat” sözcüğüne dayanır; bu sözcük de söz söylemek anlamına gelmektedir. Teknoloji sözcüğünün kökeni de Yunanca olup, sanat anlamına gelen “thekne” ile söz söylemek anlamına gelen “logos” sözcüklerinin birleşiminden “Sanatlar üzerine söz söyleme” temeline dayanmaktadır. Bu yaklaşımdan yola çıkıldığında “müzikoloji” müzik üzerine söz söyleme, müzikolog ise müzikten haber veren anlamında yorumlanabilir.Müzikolojinin bir başka tanımı ise “Müzik sanatını fiziksel, psikolojik, estetik ve kültürel fenomen olarak araştırmayı hedefleyen bilim alanı” (Ve Müzik, Sayı 5, s.44) olduğu şeklindedir.

Bu tanımlardan yola çıkarak, müzikolojinin bir tanımı da şöyle yapılabilir, Müzik alanında var olan kuramların (yapılan bilimsel araştırmalar ve deneysel çalışmalar sonucunda doğruya en yakın olduğu kabul edilen varsayımlar) geliştirilmesi, ya da tamamen yok edilerek yerlerine yenilerinin konulmasına yönelik, yapılan bilimsel araştırmalar, deneysel çalışmalar ve bunların belgelenmesi. Pisagor’dan beri müzik bilimi, diğer bilim dalların arasında yerini korumakta olup matematik ve bugün doğa bilimleri olarak bildiğimiz bilimlerle birlikte anılmaktadır. Buna iyi bir örnek olarak; Boethius’un dört matematik disiplini olarak adlandırıldığı aritmetik, geometri, astronomi ve music’ini gösterebiliriz. Görüldüğü gibi Boethius müziği, aritmetik, geometri ve astronomi bilimleri arasında göstermekte ve dört matematik disiplininden biri olarak nitelendirmektedir. 1950’lere kadar “karşılaştırmalı müzikoloji” olarak bilinen müzik bilimi 1900’lü yıllarda Hornbostel’in bu terime karşı çıkmasına rağmen 1950’lere kadar aynı adla süregelmiştir. 1941 yılı4nda Haydon tarafından ortaya atılan “Karşılaştırmalı müzikoloji terimi tam olarak tatmin edici değildir” sözü ile bu terimin değişmesi yoğun bir şekilde tartışılmaya başlanmıştır. Bundan kısa bir süre sonra Hollandalı bilim adamı Jaap Kunst’ın “Musicologika” adlı eserinde, karşılaştırmalı müzikolojinin yerini alacak olan kavramın “Etno-Müzikoloji” olacağı ortaya konuldu.

“Bilimimizin adı –Karşılaştırmalı Müzikoloji- aslında pek de karakteristik değil; diğer bilimlerden daha fazla karşılaştırmıyor. Bu yüzden kitabın başlıkları sayfasında yer alan "Etno Müzikoloji” daha iyi bir isimdir. (Kunst, 1950, s.7) Kunst, Etno-müzikolojiyi bütün batı dışı kültürlerin müziklerinin ve müzik enstrümanlarının incelenmesi olarak niteler ve tanımlamasını daha sonra şu şekilde yapar. “Batı sanat ve popüler müziği dışında, insanlığın bütün kültürel katmanlarındaki geleneksel müzik ve müzik enstrümanlarının incelenmesi; fakat özellikle kabilesel müzik ve halk müziğinin ve her çeşit batı dışı sanat müziğinin incelenmesi” (1959, s.1 Aktaran : Merriam, 1977) Kunst’ın bu tanımlamasına göre müzik türlerinin sınıflandırılma biçimleri ise; geleneksel (tradational), kabilesel (Tribal), halk (folk), batı dışı sanat müziği ve batı eğlence müziği olmak üzere beş gurupta görülür.

Buraya kadar, etno-müzikoloji ve müzik eğitim hakkında kapsadıkları alanlar yönünde açıklamalarda bulunulmuştur. Şimdi de Müzik Eğitimi Bölümleri müzikoloji Bölümlerinden alınmış olan program örneklerini karşılaştırmaya çalışalım. Bu karşılaştırma, 2002-2003 öğretim yılında işlenmekte olan derslerle sınırlı tutulacaktır.

 

MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ-DEVLET KONSERVATUVARI MÜZİKOLOJİ VE GSF MÜZİKOLOJİ BÖLÜMLERİNİN YARI YILLARA GÖRE LİSANS EĞİTİM PROGRAMLARI

 

Müzik Öğretmenliği, Devlet Konservatuarı ve Güzel Sanatlar Fakülteleri adına örneklerde yer alan 2002-2003 ders programlarının birinci yarı yılları karşılaştırıldığında üç tür ders olduğu görülecektir. Bunları maddeler halinde gösterecek olursak. L. Ad ve içerik olarak aynı olan dersler. 2. Ad olarak farklı ancak içerik olarak aynı olan ya da aynı anlamda farklı adlar kullanılarak verilmiş olan dersler. 3. Tamamen birbirinden farklı olan dersler. 1. Adı Ve İçeriği Aynı Olan Dersler  : Bu dersler tablodan da anlaşılacağı gibi Piyano, Müzik Teorisi ve İşitme Eğitimi, Kulak Eğitimi-solfej, Müzik tarihi, Türk Halk Müziği, Alan Araştırmaları ve Mezuniyet Tezi dersleridir. 2. Aynı Anlamda Farklı Adlarla Verilmiş Olan Dersler  : Bu dersler tabloda görüldüğü gibi, Bireysel Çalgı Eğitimi-Seslendirme Becerisi, Organoloji-Çalgı Bilimi, Türk Sanat Müziği –Divan Müziği- Geleneksel Türk Sanat Müziği ve Müzik Kültürü- Dünya Müzik Kültürü dersleridir. 3. Tamamen Birbirinden Farklı Olan Dersler  : Bu dersler ise, Devlet Konservatuarı Müzikoloji Bölümünde Sosyal Bilimlere giriş, Etno Müzikolojiye Giriş, Sosyo Kültürel Antropoloji, Seminer, Felsefe Tarihi, Uygarlık Tarihi, Uygulamalı Halk Çalgıları, Sanat Felsefesi, Anadolu Uygarlıkları, Estetik, Transkripsiyon ve Caz Müziğ3i dersleri olarak görülürken Güzel Sanatlar Fakültesi Müzikoloji Bölümünde, Müzik Ve Toplum, Çok Sesli Yazı Bilgisi, Müziksel Metotları Çevirim Teknikleri, Türkiye’nin Kültürel Yapısı ve Müziği, Müzik Paleografisi ve Müzik Laboratuarı dersleri olup Eğitim Fakülteleri Müzik eğitimi Bölümlerinde ise Okul Çalgıları, Bireysel ses eğitimi, Orkestra Oda Müziği, Okul Bandosu, Elektronik Org Eğitim, Koropetisyon, Güncel Popüler Müzik Özel Öğretim Yöntemleri, Öğretim Teknikleri Ve Materyal Geliştirme, Okul Deneyimi, Eğitim Müziği Besteleme, Orkestra ve Oda Müziği Yönetimi, Öğretmenlik Uygulaması, Koro ve Sınıf Yönetimi dersleridir. Her üç programda yer alan derslere ait ders tanımlarından bazılarına bakıldığında farklı tanımların yer aldığı görülmektedir. Örneğin G.S.F. Müzikoloji bölümü Müz103 piyano dersinin tanımı “Ellerin konumu, tuşları tarama eşit çalışmaları ile kolay parçaların gerçekleştirilmesi, Bach başlangıç parçaları.” Biçiminde görülmekteyken, Müzik öğretmenliği lisans programında Piyano dersi içeriği “Aşamalı olarak teknik alıştırma ve etütler, Türk ve Dünya bestecilerinin eserlerinden örnekler, eğitim müziği örnekleri, piyano literatürü ile okul müzik eğitiminde öğrenme öğretme teknikleri” şeklinde görülür. Müzik eğitimi ve Müzikolojinin her ikisinde de (Piyano, Bireysel çalgı eğitimi, seslendirme becerisi, müzik teorisi, kulak eğitimi ve solfej) gibi, müzik için en temel sayılabilecek derslerin verilmekte olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra yine her ikisinde (Türk halk müziği, Türk sanat müziği, divan müziği, müzik tarihi, mezuniyet tezi) gibi ad olarak aynı olduğu halde işlenişlerindeki ve ders tanımlarındaki bazı farklılıklarla birbirlerinden ayrılmaktadır.

Örneğin G.S.F. Müzikolojinin üçüncü yarı yılında okutulan “Türk Yöresel Müziği” resi tanımı “Türk yöresel müziğinin tartım, ezgi, söz-ezgi ilişkisi gibi yapısal özellikleri yöresel çeşitlilikler temelinde ele alınır ve belli özelliklerin kültürel yapı içerisindeki konumları incelenir. Avrupa dışı müzik kültürlerinden alınan örnekler üzerinde yapılan çalışmalarla geleneksel müziklere genel bir bakış açısı üzerinde durulur.” Şeklinde verilmekteyken, müzik eğitimi için “Türk Halk Müziği” adı altı4ndaki aynı dersin tanımı “Bu ders,Türk Halk Müziğinin özelliği, tarihsel gelişimi, kuramsal temelleri ve çalgılarının tanıtımı ile değişik örnekleri ve okul müziğindeki kullanıldığı konularını kapsar” biçiminde verilmektedir.

SONUÇ

Bu çalışmayla, Müzik eğitimi ve müzikolojinin tanımlarından, ders adlarından ve ders içeriklerinden yola çıkılarak yapılan karşılaştırmaların yorumlanmasıyla aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.

1 ) Müzik Eğitimi öz olarak müziksel davranış kazandırma ve geliştirmeyi hedefler, Müzikoloji ise yine öz olarak müziği mantıksal yöntemlerle araştırmayı hedefler.

2 ) Her ikisinde de aynı ya da benzer adlar altında verilmekte olan dersler işleniş bakımından farklılıklar gösterir.

3 )  Hem Müzikoloji hem de Müzik Eğitimi birisi olmazsa diğeri de olmaz denilecek kadar birbirlerini tamamlayan ve destekleyen müzik disiplinleridir.

4 ) Tamamıyla kendi özelliklerine yönelik olarak verilmekte olan farklı ad ve içeriğe sahip dersler bile dolaylı olarak birbirlerini ilgilendirmektedir. (Örneğin: Organoloji ve Bireysel Çalgı dersleri gibi.)

5 ) Müzikoloji, var olan müzik kuramlarını geliştirmek, yeni kuramlar oluşturmak, kimi zaman yapacağı devrimlerle eski kuramları çürütüp yerine yenilerini oluşturmak görevini üstlenirken, Müzik Eğitimi var olan kuramları kullanarak müziksel davranışlar kazandırma yoluyla bu kuramların hayata geçirilmesini sağlar.

6 ) K. Marks’ın “Kuramsız edim olmaz” (Gedikli, 1999) deyişi, Kuramı oluşturan müzikoloji olmadan müzik eğitiminin de, yani müzik ediminin de olamayacağı gerçeğini ortaya koymaktadır. (Her ne kadar müzikte “edim” “kuramdan” önce yapılsa bile.)

KAYNAKÇA

1-       UÇAN, Ali , Müzik Eğitimi Ankara 1994, Müzik Ansiklopedisi Yayınları.

2-       ULUSOY, Duygu, 1950’lerden Günümüze Etnomüzikoloji’deki Yönelimler Ve Yapılan Araştırmalar.  Ankara 2000 Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvarı Müzikoloji Bölümü Etnomüzikoloji Ve Folklor Anabilim Dalı.

3-       Ana Britanika, Genel Kültür Ansiklopedisi, Cilt 20, s. 494-495.

4-       GEDİKLİ, Necati, Ülkemizdeki Etki Ve Sonuçlarıyla Uluslar arası Sanat Müziği, Ege Üniversitesi Basımevi Bornova/İzmir,  1999, s. 97.

5-       Cumhuriyet Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Müzikoloji Bölümü Ders Programı Ve Ders İçerikleri.

6-       Eğitim Fakülteleri Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Ana Bilim Dalı Ders Programı Ve Ders Tanımları.

7-       Ankara Hacettepe Üniversitesi Devlet Konservatuarı Müzikoloji Bölümü Ders Programı.

8-       GEDİKLİ, Necati, Bilimselliğin Merceğinde Geleneksel Müziklerimiz Ve Sorunları,  Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 1999, s.143.